Nicolien van Vroonhoven (NSC): 'Verplichte uitkoop boer onnodig'

Het kan verkeren. Bestond de partij NSC drie maanden geleden nog niet, nu domineert ze het nieuws. In een interviewreeks met lijsttrekkers en prominente aspirant-Kamerleden spreekt Business Insider dit keer met Nicolien van Vroonhoven, nummer 2 op de lijst en de rechterhand van de populaire lijsttrekker Pieter Omtzigt.

We bezoeken de politica in haar huis in Hilversum, terwijl de hond in een hoek van de kamer ligt te slapen. Stilte voor de storm?

Volgens de peilingen kan NSC de grootste partij worden bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november. Alles wijst erop dat de partij in de volgende regering belandt. “Deze peilingen hadden we in augustus totaal niet verwacht”, zegt Van Vroonhoven.

Hoe verklaart u het succes?

“Wij voelen dat mensen snakken naar verandering. Ik denk dat burgers zien dat het bestuur zich de afgelopen jaren is vastgedraaid en dat mensen in de knel zijn gekomen. De enige manier om hier weer uit te komen is door het bestuur flink op de schop te nemen.”

“Andere partijen zitten nog vast in het oude stramien. Ik denk dat wij het lef hebben om te zeggen: de boel moet op z'n kop, er moet een nieuwe wind gaan waaien. Nieuw, goed bestuur is de ruggengraat van ons programma. De nieuwe manier van politiek bedrijven, waar Pieter Omtzigt het toonbeeld van is, slaat aan. Ik denk dat daar behoefte aan is.”

Het lijkt erop dat veel mensen vooral aangetrokken worden door de persoon Omtzigt en minder door het programma. Maakt het leunen op één sterke politicus je als partij niet kwetsbaar?

“Dat realiseren we ons heel goed. De partij kan niet alleen op Omtzigt draaien. De schouders moeten wat dat betreft breder. Daarom hebben we ook zo geïnvesteerd in de kandidatenlijst. Hiermee laten we zien dat het niet alleen om Omtzigt gaat, maar dat we een brede ploeg hebben.”

“We dachten: als die kandidatenlijst er is, zullen we wel een beetje zakken in de peilingen. Het zijn namelijk niet allemaal Omtzigtjes op onze lijst. Toch gebeurde dat niet. Toen kwamen we met een programma, waarin we niet alles beloven. Gratis kinderopvang zit er bij ons bijvoorbeeld niet in, want we gaan voor degelijke financiën. Opnieuw dachten we: we zullen nu wel dalen in de peilingen. Maar ook het programma heeft mensen niet afgeschrikt. De peilingen zijn zoals ze zijn.”

Uw partij is bepaald niet de eerste ooit die razendsnel is op komen zetten. Hoe voorkomt u straks LPF-achtige toestanden?

“Daar zijn we heel voorzichtig mee. Bij de lancering op 20 augustus zeiden we al meteen: we gaan voor een verantwoorde groei, ook omdat we niet wisten wat voor kandidaten we voor de lijst zouden krijgen.”

Verantwoorde groei en dan tóch misschien de grootste worden?

“Ja, maar we hebben er nooit een aantal zetels op geplakt. We hebben altijd gezegd: we laten het onder meer van de kandidatenlijst afhangen. Daar staan nu 44 mensen op, in wie we veel vertrouwen hebben. Dat betekent dat we ook iets relaxter over groei kunnen nadenken. We zijn nu bezig om die fractie vorm te geven, door middel van bijvoorbeeld debat- en mediatrainingen. Door veel samen op te trekken, hopen we ook snel een soort DNA te krijgen in de groep.”

Door middel van trainingen probeert u LFP-toestanden te voorkomen?

“Ja. Bovendien zijn de mensen geselecteerd op hun expertise, karakter, inzet en motivatie. Het zijn dus geen mensen die voor zichzelf gaan, maar voor de groep kiezen.”

Pas na de verkiezingen wil NSC de eventuele premierskandidaat bekendmaken. Al hebben we geen presidentieel stelsel, veel mensen willen toch weten wie het land eventueel gaat besturen. Is het wel transparant van uw partij om dit niet te communiceren? U wil toch het vertrouwen in de politiek terugbrengen?

“Ik volg het van vrij dichtbij en zie de worsteling die Pieter Omtzigt doormaakt. Het is een enorme beslissing. Het is niet zo dat hij jaren over deze vraag heeft kunnen nadenken. In de zomer was het nog geen relevante vraag, maar nu komt het dik en breed op zijn bordje. Het heeft heel veel consequenties.”

“Ik heb Pieter leren kennen als iemand die zijn besluiten heel doordacht en overwogen neemt. Hij zal nooit uit de heup schieten. Hij zal nooit een beslissing nemen als hij er niet helemaal zeker van is.”

“Hij denkt na, zet alles op een rijtje. En als hij met een beslissing komt, dan gaat hij er helemaal voor. Ik vind het eerlijk van hem dat hij zegt: jullie kunnen mij die beslissing niet afdwingen, ik heb er tijd voor nodig. En ik zeg het jullie maar: hij gaat niet komen voor de verkiezingen.”

Sommige mensen zien er ook een tactiek in. Omtzigt zou het mediamoment proberen te rekken.

“Dat moeten ze dan maar denken. Zelfs bij de lancering van de partij dachten mensen dat alles overdacht was. De politiek is juist veel minder doordacht dan je denkt. We bestaan nog maar net en alles gaat stapje voor stapje. We doen alles zo snel mogelijk, maar sneller dan we nu rennen gaat gewoon niet.”

Omtzigt wil zelf het liefst in de Tweede Kamer blijven, weten we inmiddels. U bent de nummer 2. Zit ik hier tegenover de eerste vrouwelijke premier van Nederland?

“Nee, want ik ben gecast voor de Kamer. Ik ben er om die nieuwe ploeg te helpen begeleiden.”

Dus u heeft geen behoefte aan het premierschap?

“Geen behoefte, zeker niet.”

Uw partij profileert zich met het thema bestaanszekerheid. Is dat wel terecht als u tegen een verhoging van het minimumjeugdloon bent, vindt dat het algehele minimumloon niet te veel moet stijgen en u de loondoorbetaling bij ziekte van 2 naar 1 jaar terug wilt brengen?

“Ja. Het wettelijk minimumloon op basis van de commissie bestaanszekerheid moet herijkt worden, vinden wij. Dat gaat dus een stukje omhoog, maar niet zo veel als bij bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA.”

“Wij zeggen: je moet ook goed kijken naar de uitgavenkant. Bepaalde kosten zijn te hoog, met name die voor wonen en energie, maar ook die voor eten en drinken. Je kunt wel telkens het wettelijk minimumloon omhoog plussen, maar als de kosten navenant blijven stijgen schiet het helemaal niet op.”

“Bovendien wil GroenLinks-PvdA het jeugdminimumloon gelijktrekken met dat van volwassenen. Daarvan zeggen we: dat is nou een domme beslissing, omdat je werkgevers afschrikt om jonge mensen in dienst te nemen. Als zij jongeren evenveel moeten betalen als oudere mensen, krijgen mensen die net van het mbo komen een achterstand ten opzichte van mensen met meer werkervaring.”

Tegelijkertijd kun je zeggen: als je jong bent en je krijgt een hoger loon, vergroot dat je bestaanszekerheid.

“Natuurlijk, maar wat heb je eraan als een werkgever je niet aanneemt, omdat je te duur bent? Je hebt nog geen werkervaring, je begint net, maar ze moeten je wel hetzelfde betalen als iemand die al lang op de arbeidsmarkt is? Dat is niet reëel, dus daar help je mensen niet mee.”

Uw partij siert met een maximum van 50.000 migranten erbij per jaar. Een “streefcijfer”, zei Omtzigt eerder, want een “hard plafond” is Europees moeilijk te regelen. Tegelijkertijd schrijft u in uw verkiezingsprogramma: “Als we het vertrouwen van burgers in de overheid willen herstellen, dan hoort daarbij dat we geen loze beloftes doen.” Dit is toch een loze belofte, als u het niet kunt waarmaken?

“Nee, die 50.000 is heel reëel. Tot tien jaar geleden was de instroom 30.000 tot 50.000. Het is in de laatste VVD-kabinetten echt uit de hand gelopen. Afgelopen jaar zaten we op 234.000 migranten. Haal je de Oekraïners eraf, dan zit je nog altijd rond de 100.000.”

“Het kabinet is gevallen op het asieldeel. Omtzigt zei: dat is maar een relatief klein gedeelte van die hele stroom. Kijk ook naar studie- en arbeidsmigratie. Die twee stromen bij elkaar vormen een veel groter deel. Dat zijn dingen waar je ook los van het Europese recht heel makkelijk aan kunt sleutelen.”

Helder, maar als Poetin volgend jaar een ander Europees land aanvalt, krijgen we misschien weer een massale vluchtelingenstroom te verwerken. Dan dreigen we uw streefcijfer niet te halen. Is het op zo’n moment geen loze belofte?

“Stel dat er inderdaad een humanitaire ramp plaatsvindt en dat de vluchtelingen aan de deur kloppen, dan zeggen we: het is maar een richtgetal.”

“De humanitaire verdragen die we hebben afgesloten, zijn voor ons absoluut heilig. Dus, weet je.. dan laat je ze binnen. Vluchtelingen laat je áltijd binnen. Maar dat betekent wel dat je dan misschien extra hard aan die andere twee knoppen moet draaien.”

Omtzigt regelde in een motie de versobering van de 30 procent-regel, die expats belastingvoordelen biedt. Veel techbedrijven stellen de regel juist nodig stellen te hebben om internationaal talent aan te trekken, dat ze niet in Nederland kunnen vinden. Wat zegt u tegen hen?

“Ik vind het treurig als innovatieve techbedrijven afhankelijk zijn van zo'n regeling. Dat je zegt: zonder die 30 procent-regeling vallen we om.”

“Als een Nederlander en buitenlander bij hetzelfde bedrijf allebei 5.000 euro verdienen, wordt de Nederlander volledig belast, terwijl de buitenlander er 1.500 euro vanaf mag trekken. Bovendien kan zo iemand gebruikmaken van bepaalde toeslagen en extra subsidieregelingen. Is dat fair voor de Nederlander die hetzelfde werk doet?”

Misschien niet, maar hoe willen jullie techbedrijven aan talent helpen, zonder deze regel?

“Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat er in ons onderwijs ingenieurs en technici worden opgeleid voor de Nederlandse markt.”

Maar zo’n effect merk je niet eerder dan over meerdere jaren. Het duurt immers even voordat al die mensen zijn afgestudeerd. Hoe komen techbedrijven in de tussentijd aan genoeg talent?

“Ook zij moeten stapjes nemen. Ik denk dat ze heel erg overtuigd moeten zijn van hun eigen innovatiekracht en aantrekkelijkheid. Ik ben ervan overtuigd dat je iets verkeerd doet als je afhankelijk bent van een 30 procent-regeling om buitenlanders hier naartoe te krijgen. Misschien moet je de mensen iets meer betalen of ze andere voorwaarden geven.”

“Ik ben net terug uit Australië, waar ik vijf jaar met mijn gezin heb gewoond als expat. Australië heeft een heel streng immigratiebeleid. Daar kom je niet binnen zonder dat je van waarde bent voor de Australische samenleving.”

“Mijn man had toevallig een expertise, maar we hebben nul subsidie gehad. We hebben nul fiscale voordelen genoten. We werden gewoon op één hoop gegooid met de Australiërs. Ook daar hebben ze mensen van buiten nodig, maar die worden gewoon geworven zonder een speciaal fiscaal regime.”

Afgelopen zondag gingen 85.000 Nederlanders de straat op om te demonstreren voor beter klimaatbeleid. Klimaat staat in uw programma pas op hoofdstuk 9, als korte paragraaf. Uw programma is opgedeeld in volgorde van belangrijkheid. Is het halen van de Klimaatdoelen van Parijs uw partij wel toevertrouwd?

“Voor ons zijn de internationale afspraken die we maken absoluut bindend. Daar hoef je je echt geen zorgen over te maken. Daar zullen we niet aan tornen.”

“Wel zullen we bij de intreding van plannen goed kijken waar de gevolgen terechtkomen. Er is de afgelopen jaren bijvoorbeeld veel geïnvesteerd in Tesla's en zonnepanelen. Daar profiteerde vooral de bovenkant van de samenleving van. Als je in een huurwoning woont en de corporatie of huurbaas vertikt het om zonnepanelen aan te leggen, heb je daar helemaal niks aan.”

“Wij willen juist ook de onderkant van de samenleving meenemen in de transitie. We vinden het een gemiste kans dat dat niet eerder is opgepakt. Juist door de breedte van de samenleving mee te nemen, creëer je draagvlak en gaat de bal sneller rollen.”

Door elektrische auto’s te subsidiëren, versnel je de elektrificatie van het wagenpark wel.

“Ja, maar je hoeft niet alleen te kijken naar het belasten of subsidiëren. Normeren is in sommige gevallen ook niet gek. Europa is telkens stapje strenger geworden voor het wagenpark: dat werkt óók.”

D66-lijsttrekker Rob Jetten zei afgelopen week tegen Business Insider het zonde te vinden dat NSC het Klimaatfonds wil afschaffen. Het biedt bedrijven duidelijkheid en financiering voor de energietransitie, vindt hij. Waarom neemt u ze dit af?

“Wij zijn allergisch voor al die grote fondsen die zij in het leven hebben geroepen. Dat zijn hele grote potten, daar gaat 35 miljard in. Je onttrekt het aan democratische parlementaire controle. Het is niet zo dat we van dat geld af willen, we willen gewoon dat het overzichtelijk in de begroting opgesomd wordt.”

Dus u wilt dat bedrag wel uitgeven aan het klimaat, maar op een andere manier?

“Ja, maar we zijn ervan overtuigd dat het niet 35 miljard hoeft te kosten. We zullen ons aan de doelstellingen qua uitstootreductie houden, al gaat Rob Jetten wat ons betreft heel erg snel [D66 wil dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is, tien jaar eerder dan het huidig beleid, red.]. Zo snel hoeft het wat ons betreft niet.”

Dan het stikstofprobleem. Uw partij wil dit oplossen zonder verplichte uitkoop van boeren. Gaat dat wel lukken? In 2022 ging slechts 20 procent van de geïnteresseerde landbouwbedrijven akkoord met een vrijwillige uitkoopregeling.

“We weten absoluut dat er boeren moeten stoppen. De intensieve veeteelt, met name bij de varkens en megastallen, daar zullen we als eerste op doelen. We proberen dat in eerste instantie te doen zonder verplichte uitkoop, omdat we ervan overtuigd zijn dat er al een heleboel boeren op het punt staan om te stoppen. Er zal dus een natuurlijk verloop zijn.”

“Wel moeten we grote slagen maken. Anders dan bijvoorbeeld de BBB zijn wij niet bang om de intensieve veeteelt aan te pakken. Die heeft waarschijnlijk helemaal geen plek meer in ons land, ook vanwege het dierenwelzijn.”

Een centrumrechts kabinet met naast NSC de VVD, BBB, SGP en JA21 behoort “zeker” tot de mogelijkheden, zei Omtzigt eerder tijdens een avond van dagblad Tubantia. Hoe wilt u met hen uw programma rondom bestaanszekerheid klaarspelen? Veel van deze partijen staan niet te springen om meer vaste contracten of het aan banden leggen van huurverhogingen.

“Onze plannen over migratie kunnen we het beste over rechts uitvoeren en het deel rondom de bestaanszekerheid beter over links. Toch merk je dat ook rechtse partijen de bestaanszekerheid steeds hoger in het vaandel hebben zitten. Zelfs de VVD rept over bestaanszekerheid. We gaan het zien.”

“We gaan na 22 november met ons verkiezingsprogramma in de hand kijken met wie we de beste deals kunnen sluiten. We gaan kijken of dat over rechts of over links gaat. Het hangt er ook vanaf hoe groot wíj worden.”

Wat heeft uw voorkeur: links, rechts of midden?

“Wij zijn redelijk midden. Dat heeft wel het nadeel dat links meteen loopt te kirren als je een beetje naar rechts buigt. Als we naar links buigen, roept rechts dan weer: jullie gaan te veel naar links. Je doet het in zo'n campagne dus nooit goed. Je moet daarom echt heel stil blijven zitten, want ze zitten allebei naar je te kijken.”

Een voorkeur spreekt u daarom dus niet uit?

“Nee, dat heeft helemaal geen zin op dit moment.”

Dit was het zesde interview in onze verkiezingsreeks. Lees eerdere interviews terug:

• VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz: ‘Je moet niet bedrijven uit Nederland wegpesten, een belastingtarief moet fair zijn’
• Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA): ‘Kerncentrales zijn duur en overbodig’
• Caroline van der Plas (BBB): ‘Wij gaan ervan uit dat zowel Omtzigt als BBB meer zetels halen dan in de peilingen’
• Rob Jetten (D66): ‘Ik vind het gevaarlijk dat Omtzigt een kabinet over rechts overweegt’
• Henri Bontenbal (CDA): ‘We moeten het over arbeidsmigratie durven hebben’